( English version below )
„Nocena”
Mitologia naszych słowiańskich praprzodków jest wielką tajemnicą. 1000 lat religii, która przyszła do nas z bliskiego wschodu zrobiło swoje, zamazując całościowy obraz oparty na obserwacjach: ziemi, jej cykli i kosmosu widzianego z tego miejsca na ziemi. Są nam dostępne okruszki opowieści, z których trudno jest skleić pełen obraz. Nieraz i te okruchy oparte są na domysłach. Niektórzy mówią, że bóstwa i demony pojawiają się by spełniać nasze potrzeby emocjonalne, potrzeby tworzenia sensu. Nawet jeśli tak jest, nie widzę w tym nic złego. Może właśnie w ten sposób powstawały mitologie...
W jednej z książek o dawnej słowiańskiej mitologii spotkałam Nocenę. To było bardzo krótkie spotkanie, zawierającej się w kilku zdaniach.
„Jak słoneczny Świętowit rządził na niebie podczas dnia, tak ona była tam nocą, nie będąc jednak „królową niebios". Jako żona i siostra Świętowita uosabiała bowiem księżyc. .... Chociaż zarazem należała do wojennych zastępów Biełbocha, czczono ja jako „matkę niebiańskich świateł". Była przyjazna ludziom i ich dzieciom dawała urodę"*.
Te pare zdań wystarczyło by poruszyć mnie mocno i uruchomić wspomnienie, o którym nie pamiętałam przez lata. Momentalnie znalazłam się znowu w latach 90-tych, w bloku na Warszawskiej Woli. Tam na dobranoc babcia opowiadała mi bajkę o Nocy. Nocy, która kroczy ubrana w szatę utkaną z gwiazd i krok po kroku osłania ciemnością całe miasto. Nie było w niej nic strasznego, nawet dla mnie, bojącej się ciemności małej Asi, wręcz przeciwnie, była w tym czułość, mądrość i poczucie sensu. Pamiętam, że to wtedy wyglądając za okno, zobaczyłam po raz pierwszy piękno nocy. Piękno ciemnego nieba - tajemnicze a zarazem otulające. Za dnia jesteśmy na scenie, jakby istniał tylko nasz mały świat, tylko nasza mała planeta. Nocą następuje zmiana warty - dzienni mieszkańcy świata fauny i flory zasypiają. Mieszkańcy nocni, lepiej do tego przystosowani zajmują przestrzeń, a nas, śpiących (bądź nie) otula nieskończony i nierozpoznany kosmos. Gwiazdy migoczą i tańczą przypominając o tym jak wiele jest tajemnicą. Przypominają o tym, jak jesteśmy mali i jak bardzo nasza kontrola jest ograniczona. Już wtedy, bezwiednie włączyłam Noc do swojego panteonu. A dziś ten rysunek dedykuję małej sobie, i mojej babci. Babci, której domem, już od lat jest ten nieskończony kosmos.
* więcej, choć nie wiele więcej ;) znajdziecie w książce Tadeusza Linknera „Słowiańskie bogi i demony”.
"Nocena" (pron. Notzena) The mythology of our Slavic ancestors is a great mystery. 1000 years of religion that came to us from the Middle East has blurred the overall picture based on observation of the earth, its cycles and the cosmos as seen from this place on earth. There are crumbs of stories available to us, from which it is difficult to put together a full picture. More than once these crumbs are based on guesswork. Some say deities and demons appear to meet our emotional needs, our need to create meaning. Even if that is the case, I don't see anything wrong with it. Maybe that's how mythologies were created in the first place... In one of the books on slavic mythology, I met Nocena. It was a very short meeting, consisting of a few sentences. "As the sunny Świętowit ruled in the sky during the day, so she was there at night. She wasn't the "queen of heavens" but as a wife and sister of Świętowit, Nocena personified the moon ... She was known as the mother of heavenly lights ". She was friendly to people and gave beauty to their children "*.
These few sentences were enough to trigger a memory from my childhood that I entirely forgot about. Immediately I found myself again in the 90's, in a block of flats in Warsaw's Wola district. There, for bedtime, my grandmother told me a fairy tale about the Night. The Night that walks dressed in a garment made of stars and step by step covers the whole city with darkness. There was nothing scary in her, even for me - afraid of darkness little Asia; on the contrary, there was tenderness, wisdom and sense of meaning surrounding her. I remember that when I looked out the window that evening, I saw the beauty of the night for the first time. The beauty of the dark sky - mysterious and enfolding at the same time. During the day, we are on stage as if there is only our little world, only our little planet. At night there is a change of guard - daytime inhabitants of the world of fauna and flora fall asleep. Night dwellers, better adapted to these conditions, occupy the space, while we are (sleeping or not) wrapped in an infinite and mysterious cosmos. The stars twinkle and dance as a reminder of how much is a mystery. They are a reminder of how small we are and how limited our control is. This is when, unknowingly, I included the Night in my pantheon. And today I dedicate this drawing to my little self and my grandmother. Grandma, for whom this endless cosmos is home since many years.
* more, but not much more ;) you will find in Tadeusz Linkner's book "Słowiańskie bogi i demony".
